Dziecko nie chce jeść – co robić?

Odmowa jedzenia przez dziecko budzi niepokój w rodzicach, szczególnie gdy często się powtarza i nie jest oznaką sytości po posiłku. Zaburzenia karmienia nie są jednak zjawiskiem rzadkim — szacuje się, że dotykają one 25% dzieci do 3 roku życia. Z kolei aż 75% rodziców dzieci odmawiających spożycie pokarmu przyznało, że karmienie jest dla nich problematyczne. Co zrobić w przypadku, gdy dziecko nie chce jeść? Na co zwrócić uwagę i jak reagować? Żywienie dzieci w wieku 1-3 może być trudne, ale w tym artykule postaram się podać Ci kilka wskazówek, które mogą być w tym pomocne.

Czym jest wybiórczość pokarmowa i neofobia żywieniowa?

Mówiąc o zaburzeniach karmienia wśród dzieci, warto przyjrzeć się wybiórczości pokarmowej oraz neofobii żywieniowej, które często występują w tej grupie wiekowej.

Co to jest wybiórczość pokarmowa?

Wybiórczość pokarmowa jest nawykiem żywieniowym polegającym na odmowie spożycia znanych (lub częściowo nowych) produktów spożywczych i potraw. Najczęściej odrzucenie wybranych pokarmów wiąże się z brakiem akceptacji szczególnego smaku, zapachu, tekstury lub wyglądu. Wraz z czasem wybiórczość pokarmowa może się nasilać, w efekcie czego dieta dziecka może przybrać bardzo specyficzną formę o małej różnorodności. Warto pamiętać, że wybiórczość pokarmowa może przekształcić się w stały nawyk zwany jedzeniem wybiórczym. W tym przypadku odmowa spożycia wybranych produktów utrzymuje się nawet do okresu dorosłości i przyjmuje charakter permanentny.

Czym jest neofobia żywieniowa?

Neofobia różni się od wybiórczości pokarmowej odmową spożycia produktów nowych, nieznanych wcześniej dziecku. To zaburzenie karmienia występuje bardzo często u dzieci od 2 do 6 roku życia. Może być to naturalna pozostałość ewolucyjna mająca na celu ochronę przed pokarmem, który mógłby być niebezpieczny dla zdrowia. Neofobia żywieniowa u dzieci może wynikać z wielu czynników – geny, preferencje żywieniowe, sposób karmienia, zachowania żywieniowe matki, osobowość dziecka. Warto zaznaczyć, że do 12 miesiąca życia dzieci wykazują duże zainteresowanie nowymi smakami, co z czasem się zmniejsza. Dlatego tak ważne jest podawanie różnorodnych posiłków od początku rozszerzania diety. Stopniowe budowanie akceptacji wielu produktów spożywczych i potraw może zmniejszyć nasilenie neofobii. Szacuje się, że do pełnej akceptacji nowych smaków dziecko potrzebuje od 8 do 15 prób podania nowego dania.

Dziecko nie chce jeść — inne przyczyny

Utrata lub spadek apetytu mogą świadczyć o innych problemach zdrowotnych dziecka, dlatego warto postawić na szerszą diagnostykę. Brak apetytu nie zawsze oznacza zaburzenia karmienia. Nagła odmowa jedzenia może na przykład zwiastować rozwijającą się infekcję. Zatem warto obserwować, czy inne zachowania dziecka się nie zmieniają oraz zwrócić uwagę na ogólne samopoczucie. Pomocne może okazać się również badanie moczu z uwagi na infekcje układu moczowego, które nie zawsze dają jednoznaczne objawy, a mogą powodować niechęć do spożywania pokarmu.

• Utrata apetytu często przebiega z niezdiagnozowaną nietolerancją lub alergią pokarmową, warto zatem obserwować czy odmowa karmienia występuje permanentnie, czy nieregularnie — w drugim przypadku korzystne jest zwrócenie uwagi czy utrata apetytu powtarza się po spożyciu jakiegoś konkretnego dania lub produktu.
• Kluczowe jest również zdiagnozowanie innych zaburzeń np. ze strony układu pokarmowego (bóle brzucha, przewlekłe biegunki, zaparcia) oraz chorób ośrodkowego układu nerwowego, w tym zaburzeń sensorycznych.
• Na uwadze powinna być także analiza jadłospisu dziecka pod kątem produktów będących źródłem żelaza. W przypadku jego niedoboru lub rozwijającej się anemii może dojść do utraty apetytu oraz odmawiania spożycia posiłków. Więcej na ten temat przeczytasz tutaj: Żelazo w diecie niemowlaka.
• Jeśli dziecko odmawia jedzenia tylko posiłków o niektórych konsystencjach, wtedy warto zasięgnąć porady logopedy lub neurologopedy. Więcej na ten temat przeczytasz tutaj: Kiedy do neurologopedy?
• Przyglądając się jadłospisowi dziecka, warto także zwrócić uwagę na to, czy posiłki nie są nudne i monotonne, co nie sprzyja chęci ich spożycia. Jeśli utrata apetytu nie jest powiązana z czynnikami typowo biologicznymi, kluczowy może okazać się aspekt psychologiczny — stres, lęk, potrzeba zwrócenia na siebie uwagi, nieprawidłowa relacja dziecka z rodzicami.

Pamiętaj, że dla dziecka pierwszymi nauczycielami są rodzice, również w kwestii nawyków żywieniowych, więc warto przyjrzeć się diecie całej rodziny. Upewnij się, czy dziecko jada regularne posiłki, czy nie otrzymuje za dużo przekąsek pomiędzy głównymi daniami, które dają dziecku poczucie sytości.

Dziecko nie chce jeść — co robić? Kiedy udać się do lekarza?

Przede wszystkim kluczowa jest obserwacja dziecka oraz wykluczenie możliwych powodów zdrowotnych braku apetytu. Zwróć uwagę na powtarzalność odmowy jedzenia, sytuacje, w których się ona powtarza, inne dolegliwości u dziecka – biegunki, wymioty, gazy, płaczliwość, rozdrażnienie, brak zainteresowania zabawą, senność.

W przypadku gdy dziecko często odrzuca posiłki, warto udać się do lekarza na kontrolę oraz wykonać przynajmniej podstawowe badania laboratoryjne. Długotrwała niezbilansowana dieta sprzyja wystąpieniu niedoborów pokarmowych, niedożywieniu, zaburzeniom wzrastania i rozwoju oraz obniżeniu odporności. Z tego powodu warto reagować jak najszybciej — zarówno pod kątem diagnostyki oraz zmiany sposobu karmienia.

Wskazówki, które warto wdrożyć, gdy dziecko nie chce jeść:

• podawanie posiłków o stałych porach, chociaż w minimalnej ilości,
• wielokrotne podawanie danego pokarmu,
• danie możliwości samodzielnego jedzenia,
• pozostawienie produktu w zasięgu dziecka tak, by samo zdecydowało o jego spożyciu,
• dbanie o miłą atmosferę podczas posiłku.

W przypadku, gdy została potwierdzona neofobia żywieniowa u dziecka, warto zastosować także mieszanie nowego pokarmu z już znanym przez dziecko. Podawanie dań wymieszanych z akceptowalnymi lub podobnych do nich może pomóc dziecku w akceptacji kolejnych nowych potraw.

Warto również włączać dziecko do przygotowywania posiłków, pozwalać dotykać, kroić i próbować składników podczas wspólnego gotowania. Korzystny wpływ na oswojenie lęku przed próbowaniem nowości mają też wszelkie zabawy, gry, czy książeczki związane tematem jedzenia. 

Dziecko nie chce jeść — czego nie robić?

Niestety wciąż krążą w społeczeństwie sposoby na odmowę jedzenia u dzieci, które zamiast pomagać, mogą budować złe relacje z jedzeniem. Do częstych metod należy zmuszanie dziecka do jedzenia sposobem ,,za mamę, za tatę” oraz inne formy namawiania i budowania presji w trakcie jedzenia.

Popularna jest także metoda na samolocik skupiająca uwagę dziecka na wędrującej łyżeczce zamiast na posiłku i odczuwaniu sygnałów głodu i sytości. Innym niekorzystnym sposobem jest jedzenie podczas oglądania bajek. Choć dla rodziców może wiele ułatwiać, o tyle dla dziecka jest to rozpraszające i zakłócające naukę prawidłowego jedzenia.

Wychodząc naprzeciw problemom z karmieniem, producenci suplementów diety proponują liczną ilość preparatów, w tym syropów „na apetyt”. Mimo że wyciągi ziołowe faktycznie mogą wykazywać korzystne działanie, o tyle syrop pełen dodatku cukru nie będzie dobrym wyborem w pracy nad słabym apetytem.

Bardzo niebezpieczny w kontekście budowania relacji z jedzeniem i przyszłych nawyków żywieniowych jest system kar i nagród. Spożycie pokarmu nie powinno być motywowane dostaniem chcianej rzeczy, w tym również słodyczy. Uczenie się przez dziecko, że poprzez jedzenie można osiągnąć korzyść, buduje podstawy do występowania zaburzeń odżywiania w przyszłości. Równie niebezpieczne jest stosowanie kar w przypadku odmowy jedzenia. Budowanie poczucia smutku, niepokoju, braku poczucia bezpieczeństwa czy wstydu jest podejściem niedopuszczalnym bez względu na intencje!

Może Cię zainteresować: 8 powodów dlaczego niemowlę nie chce pić mleka