Najbardziej aktualny dokument dotyczący postępowania w zakresie żywienia niemowląt w Polsce to Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci z 2021 roku. Został on opracowany na podstawie wytycznych różnych towarzystw naukowych, organizacji zajmujących się żywieniem oraz grup ekspertów.
Wytyczne te zostały przeanalizowane przez specjalistów w dziedzinie żywienia niemowląt i zaadaptowane do warunków polskich. W dokumencie tym, poza wieloma cennymi informacjami dla specjalistów, został zawarty także schemat rozszerzania diety w formie praktycznej tabeli. Dokument z zasadami żywienia zdrowych niemowląt jest aktualizowany co 5 lat, dlatego kolejna wersja zaleceń powinna pojawić się w 2026 roku.
Zasady żywienia zdrowych niemowląt — najważniejsze kwestie
Karmienie piersią
W zaleceniach jedną z najważniejszych kwestii jest podkreślenie znaczenia karmienia piersią w żywieniu niemowląt. Zalecane jest wyłączne karmienie piersią niemowląt aż do 6 miesiąca życia, a następnie kontynuowanie go przynajmniej do ukończenia przez dziecko 12 miesięcy, przy jednoczesnym proponowaniu posiłków stałych. Po ukończeniu roczku, karmienie piersią powinno trwać tak długo, jak pożądane będzie to przez matkę i dziecko. Autorzy zaleceń podkreślają, że nawet częściowe, czy krótsze karmienie piersią jest bardzo korzystne dla dziecka.
Zalecenie: Celem, do którego należy dążyć, jest wyłączne karmienie piersią przez pierwszych 6 miesięcy życia.
Mleko modyfikowane
Niemowlęta, które z różnych powodów nie mogą być karmione piersią, powinny otrzymywać produkty zastępujące mleko kobiece, czyli mleko modyfikowane. Mieszanki mają skład zbliżony do mleka matki, jednak wierne odtworzenie mleka kobiecego nie jest możliwe, ze względu na to, że zawiera ono żywe komórki oraz czynniki immunologiczne pochodzące od matki. Jednak skład mleka modyfikowanego początkowego uwzględnia potrzeby niemowląt i w pełni je zaspokaja przez pierwsze 6 miesięcy życia dziecka. Po 6 miesiącu należy kontynuować karmienie mlekiem oraz zacząć rozszerzanie diety niemowlaka. Po ukończeniu pół roku przez dziecko można rozważyć zmianę mleka modyfikowanego na mleko następne.
Zalecenie: Niemowlętom, które nie są karmione naturalnie, należy podawać produkty zastępujące mleko kobiece.
Wprowadzanie pokarmów stałych
Kiedy zacząć wprowadzanie pokarmów stałych do diety dziecka? Kiedy rozszerzać dietę niemowlaka? Autorzy zaleceń proponują okres między 5 a 7 miesiącem życia dziecka. Jednocześnie wskazują, że nie ma możliwości ustalenia optymalnego wieku do rozpoczęcia rozszerzania diety, gdyż każdy maluch rozwija się w indywidualnym tempie.
W zaleceniach znajdziemy jednak informacje, aby kierować się oznakami gotowości do rozszerzania diety, czyli umiejętnościami, które powinien wykazywać niemowlak, aby otrzymywać posiłki stałe. Chodzi między innymi o: stabilne siedzenie z podparciem, czy niewypychanie jedzenia z ust. Takie umiejętności zazwyczaj wykazują maluchy około 6 miesiąca życia. Biorąc pod uwagę to, że przez pierwszych 6 miesięcy karmienie mlekiem mamy i/lub mlekiem modyfikowanym jest wystarczające, nie należy się spieszyć z rozszerzaniem diety i warto zaczekać, aż niemowlak będzie gotowy na nowy etap.
Zalecenie: Wprowadzanie produktów uzupełniających należy rozpocząć, kiedy niemowlę wykazuje umiejętności rozwojowe potrzebne do ich spożywania, zwykle nie wcześniej niż od 17. tygodnia życia (początek 5. m.ż.) i nie później niż w 26. t.ż. (początek 7. m.ż.).
Najważniejsza z zasad żywienia niemowląt
Rodzic, jako osoba najlepiej znająca swoje dziecko, powinien potrafić rozpoznawać objawy głodu i sytości u niemowlęcia. Dzięki temu kształtujemy u malucha umiejętność samoregulacji i unikamy sytuacji, gdy dziecko jest przekarmiane. Jest to tak zwane karmienie responsywne, czyli karmienie w odpowiedzi na sygnały, które daje nam dziecko.
Kolejną ważną kwestią w żywieniu dzieci jest zasada podziału odpowiedzialności, która brzmi:
Rodzic decyduje, kiedy i co zje dziecko, natomiast dziecko decyduje ile zje.
Oznacza to, że rodzice są odpowiedzialni za to jakie produkty/posiłki je maluch. Dziecko natomiast decyduje, czy je zje bądź ile ich zje. Autorzy zaleceń wyraźnie zaznaczają, że dziecko, tak jak dorosły, może mieć różny apetyt i trzeba to uszanować.
Różne konsystencje
Nie ma jednoznacznych zaleceń dotyczących rodzaju i kolejności wprowadzania posiłków o różnych konsystencjach do diety dziecka. Jednak nie warto zbyt długo zwlekać z podawaniem maluchowi pokarmów o „trudniejszych” konsystencjach. Jeśli zaczynamy od gładkich przecierów, to około 8 miesiąca należy wprowadzić przekąski do samodzielnego jedzenia. Dziecko pod koniec pierwszego roku życia powinno już radzić sobie z różnymi konsystencjami posiłków.
Metoda BLW
Metoda BLW także została ujęta w zasadach żywienia zdrowych niemowląt. Polega ona na tym, że od początku rozszerzania diety maluch dostaje posiłki, które zajada samodzielnie. BLW pomija etap karmienia łyżeczką przez rodzica.
Decydując się na metodę BLW warto od początku podawać maluszkowi produkty gęste odżywczo i kalorycznie oraz posiłki bogate w żelazo.
Należy też zapoznać się z listą produktów, które zwiększają ryzyko zadławienia.
Alergeny a rozszerzanie diety
Produkty o potencjalnych właściwościach alergizujących takie jak: jajko, orzeszki ziemne, ryby mogą pojawić się w diecie niemowlaka w tym samym momencie, co inne produkty. Nie warto zwlekać z wprowadzeniem do diety produktów alergizujących. Późniejsze ich podanie nie zmniejsza ryzyka wystąpienia alergii pokarmowej u niemowląt.
Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci 2021: https://ptghizd.pl/cm/uploads/2021/04/smp_01_2021_zasady_zywienia_zdrowych_niemowlat.pdf
Może Cię zainteresować: Rozszerzanie diety – ile posiłków dziennie?
