Żywienie dzieci w wieku 1-3

Okres po pierwszym roku życia to dla wielu dzieci czas zmian ze względu na kończący się urlop macierzyński mamy. Zazwyczaj maluchy w tym wieku idą do żłobka lub pod opiekę innej osoby. Zmienia się również kilka istotnych rzeczy, jeśli chodzi o jedzenie. Po roku część maluszków odstawia mleko, tym samym kończąc rozszerzanie diety. Dlatego żywienie dzieci w wieku 1-3 różnić się będzie nieco od żywienia niemowląt. W tym artykule przyjrzymy się głównym wytycznym dotyczącym żywienia dzieci po pierwszym roku życia.

Rezygnacja z mleka

Po pierwszym roku życia kontynuujemy rozszerzanie diety, co oznacza wprowadzanie do jadłospisu dziecka nowych pokarmów stałych, zastępujących stopniowo mleko matki lub modyfikowane. Ten proces trwa aż do momentu, gdy maluch całkowicie rezygnuje z mleka na rzecz stałych pokarmów. Warto jednak podkreślić, że większość dzieci w tym wieku wciąż spożywa mleko (zarówno mamy, jak i modyfikowane), co jest naturalne. Przejście z mleka na stałe pokarmy nie następuje nagle w dniu pierwszych urodzin dziecka. To proces stopniowy, który może trwać pewien czas.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca kontynuowanie karmienia piersią do drugiego roku życia dziecka lub dłużej, jeśli takie życzenie mają zarówno matka, jak i dziecko. Choć w tym okresie ilość karmień piersią może być mniejsza niż w pierwszym roku życia, wciąż odgrywają one istotną rolę w zapewnieniu maluchowi niezbędnych składników odżywczych. Mleko matki po pierwszym roku karmienia nadal dostosowuje się składem do potrzeb dziecka, dostarczając cennych składników.

Co zamiast mleka?

W przypadku decyzji o zaprzestaniu karmienia piersią po pierwszym roku życia, nie jest konieczne wprowadzanie mleka modyfikowanego ani mleka krowiego jako napojów. Wystarczy zastosować różnorodną dietę, w której uwzględnione są źródła wapnia – składnika kluczowego dla rozwoju malucha.. Można dostarczać go poprzez przetwory mleczne lub ich roślinne zamienniki wzbogacone o wapń a także wybierając inne produkty zawierające ten składnik.

Jednakże istnieją wyjątkowe sytuacje, na przykład gdy mleko po pierwszym roku życia jest jeszcze bardzo potrzebne np. gdy dziecko odstawione od piersi spożywa niewielkie ilości stałych posiłków. W takim przypadku można rozważyć wprowadzenie do picia mleka modyfikowanego, mleka krowiego (2–3,2% tłuszczu) lub napojów roślinnych wzbogaconych wapniem. Warto podawać je w kubeczku lub bidonie, unikając butelki ze smoczkiem. W tym samym czasie należy zapewnić dziecku regularne i różnorodne posiłki, aby maluch uczył się zaspokajać głód pokarmami stałymi i stopniowo porzucił mleko na rzecz posiłków.

Większość dzieci po pierwszym roku życia wciąż może pić pewne ilości mleka modyfikowanego, co jest akceptowalne. Niemniej jednak zaleca się stopniowe ograniczanie spożycia mleka modyfikowanego z butelki ze smoczkiem oraz dążenie do wyeliminowania nocnych karmień, jeśli to jest możliwe.

Żywienie dzieci w wieku 1-3 a konsystencja posiłków

Podczas rozszerzania diety niemowlaka powinniśmy od początku proponować maluchowi pokarmy o różnych konsystencjach. Czas między 6 a 10 miesiącem życia dziecka to okres szczególnie wrażliwy, jeśli chodzi o naukę gryzienia i żucia. Dlatego nie należy zbytnio zwlekać z podawaniem maluchowi pokarmów do samodzielnego jedzenia za pomocą rączek. Zakłada się, że maluch około 12 miesiąca życia powinien umieć sobie radzić z różnymi konsystencjami posiłków. Jak to wygląda w rzeczywistości? Roczny maluch zapewne będzie jeszcze potrzebował pomocy rodzica np. aby ten rozdrobnił mu posiłek na talerzu. Czasami maluchy w tym wieku wymagają tego, aby ich karmić łyżeczką. To także jest normalne. Ważne, aby zachęcać dziecko również do samodzielnego jedzenia. Po roku dzieci chętnie próbują jeść samodzielnie sztućcami, mogą nabijać jedzenie na widelec, kroić plastikowym nożykiem miękkie produkty. Nie ograniczaj malucha w tych kwestiach, pomagaj mu, ale wspieraj też jego samodzielność.

Trudności z różnymi konsystencjami

Czasem dzieci po 1 roku życia nadal są karmione przecierami i papkami — z wielu przyczyn. Jedną z nich jest brak umiejętność gryzienia i żucia u dziecka. Może on wynikać z tego, że maluch do tej pory jedząc jedynie gładkie pokarmy, nie miał okazji się tego nauczyć. Wtedy jak najszybciej powinniśmy wprowadzić produkty o innych konsystencjach. Jeśli jednak dziecko otrzymywało przez cały czas rozszerzania diety również produkty w kawałkach do samodzielnego jedzenia i nadal sobie z nimi nie radzi, warto skonsultować się z logopedą lub neurologopedą.

Może Cię zainteresować: Kiedy do neurologopedy? 

Więcej kalorii, witamin i minerałów po pierwszym roku życia

Po pierwszym roku życia dziecka wzrasta zapotrzebowanie na energię oraz niektóre witaminy i minerały. Średnio roczne dziecko potrzebuje około 1000 kcal na dobę. Nie oznacza to jednak, że musisz skrupulatnie co dzień to wyliczać. Nie ma takiej potrzeby. Zdrowa, różnorodna, dobrze zbilansowana dieta jest w tym przypadku kluczem do sukcesu. Pamiętaj, że nadal obowiązuje zasada podziału odpowiedzialności: rodzic decyduje co i kiedy poda dziecku do jedzenia, a dziecko decyduje o tym, czy zje posiłek.

Kluczowe składniki diety dziecka, o które powinniśmy zadbać w żywieniu dzieci w wieku 1-3:

• wapń – badania pokazują, że wiele dzieci w wieku 1-3 otrzymuje zbyt mało wapnia w swojej diecie. Wapń jest niezbędny do zdrowego wzrostu i rozwoju małego organizmu. Najlepszym źródłem wapnia w diecie jest nabiał – codziennie proponuj maluchowi jogurt naturalny, kefir, maślankę, twaróg, serek homogenizowany naturalny, czy ser żółty. Jeśli nie jecie produktów odzwierzęcych lub dziecko ma uczulenie na białka mleka krowiego, wybieraj produkty roślinne bogate w wapń.
• żelazo – mimo, iż zapotrzebowanie na żelazo nieco spada po pierwszym roku życia, ten składnik nadal jest istotny w diecie malucha. Dlatego dalej staraj się, aby posiłki dziecka zawierały produkty bogate w żelazo np. wołowinę, jaja, kasze, nasiona i pestki, strączki, zielone warzywa.
• sód – po pierwszym roku życia wzrasta u dzieci zapotrzebowanie na sód. Jednak nie jest to aż tak wielki wzrost, aby zacząć porządnie dosalać posiłki. Dalej staramy się nie dosypywać soli do potraw, jednak po roku możemy wprowadzić już produkty, które są naturalnie słone np. kiszonki w większych ilościach, żółty ser, oliwki, suszone pomidory. Oznacza to, że poszerzamy dietę dziecka o te produkty, których nie podawaliśmy niemowlakowi ze względu na dużą zawartość sodu. To absolutnie wystarczy, aby pokryć to wzrastające zapotrzebowanie na sód w diecie dziecka w tym wieku.
• witamina D – aktualne zalecenia mówią, że witaminę D powinniśmy suplementować przez cały rok. Właściwa dawka dla dzieci po 1 roku życia to 600 IU/dobę (u niemowląt było to 400-600 IU/dobę).
• tłuszcze – dobrej jakości tłuszcze powinny dalej gościć w posiłkach dziecka. Ich źródłem mogą być oleje roślinne, orzechy, nasiona i pestki oraz tłuste ryby morskie bogate w DHA. Kwasy DHA są niezbędne do prawidłowego rozwoju ośrodkowego układu nerwowego. Już po 6 miesiącu życia dziecka powinny być dostarczane maluchowi w postaci tłustych ryb morskich. Jeśli dziecko nie lubi ryb lub nie może ich regularnie otrzymywać, wskazana jest suplementacja DHA.

Żywienie dzieci w wieku 1-3 w praktyce

Dieta dziecka powinna być zbilansowana, czyli obejmować produkty takie jak:

1.  mleko i jego przetwory,
2.  mięso w tym drób, jaja, ryby,
3. warzywa i owoce,
4. produkty zbożowe,
5. tłuszcze roślinne,
6. woda do picia

Przy planowaniu żywienia dziecka w wieku 1-3 przydatnym narzędziem może okazać się modelowy talerz żywieniowy, który graficznie prezentuje, co powinno znaleźć się w dobrze zbilansowanym posiłku.

Modelowy talerzyk można porównać do uproszczonej wersji piramidy żywieniowej, skoncentrowanej na praktycznym podejściu. Wskazuje on, w jakich proporcjach powinny znajdować się różne grupy produktów na talerzu, zarówno naszym, jak i dziecka.

Innymi słowy, kluczowe jest, aby upewnić się, że na talerzu w głównych posiłkach znajdują się:

• warzywa i owoce (zarówno świeże, jak i mrożone lub suszone),
• źródła białka, takie jak chude mięso, ryby, jajka, nasiona roślin strączkowych, orzechy i produkty mleczne,
• źródła węglowodanów, na przykład kasze, płatki, ryż, makaron, pieczywo (produkty pełnoziarniste) oraz ziemniaki
• zdrowe tłuszcze, jak tłoczone na zimno oleje, prawdziwe masło oraz orzechy.

Zadbaj o to, aby w każdym głównym posiłku znalazły się różnorodne produkty z wymienionych grup, co pozwoli na osiągnięcie równowagi w diecie Twojego dziecka.

Produkty niezalecane

Na wcześniejszym etapie żywienia malucha mieliśmy całą listę produktów zakazanych dla niemowląt. Po pierwszym roku życia ta lista nieznacznie się zmienia, ale wiele produktów dalej nie powinno być serwowanych maluchom.

Lista produktów zakazanych po pierwszym roku życia:

• surowe: mięso, ryby, jaja oraz niepasteryzowane mleko krowie – dalej zatrucie spowodowane bakteriami, które mogą znaleźć się w tych produktach będzie dla dziecka niebezpieczne. Małe dzieci są szczególnie narażone, ponieważ zatrucia pokarmowe u maluchów szybko prowadzą do odwodnienia i zazwyczaj kończą się hospitalizacją.
• grzyby leśne – nadal są produktem zakazanym, najlepiej nie podawać ich aż do 12 roku życia dziecka, ze względu na ryzyko zatrucia.
• napój ryżowy – jest produktem niezalecanym aż do 5 roku życia, ze względu na arsen w ryżu.
• wędliny – aktualne zalecenia mówią, aby nie podawać ich dzieciom aż do 3 roku życia, ze względu na to, że nie wpływają korzystnie na nasze zdrowie.
• herbata z kopru włoskiego – nie powinno jej się podawać aż do 4 roku życia. Herbatki koperkowe zawierają estragol który jest uznany za substancję rakotwórczą i neurotoksyczną.
• soki – nie są całkowicie zakaznae, ale nie powinny być podawane dzieciom w dużych ilościach. Zalecenia mówią oo 120 ml soku dziennie dla dzieci w wieku 1-3. Należy też zwracać uwagę na jakość podawanych soków, aby były to 100% soki, a nie napoje.
• cukier – dalej powinniśmy zwracać uwagę na ilość cukru w diecie dziecka, unikamy produktów i napojów dosładzanych oraz nie dodajemy cukru do posiłków. Rekomendowane jest jak najdłuższe unikanie dosładzanych produktów.
• sól – tak jak pisałam wcześniej, zapotrzebowanie na sód zwiększa się w okresie poniemowlęcym, ale aby je pokryć wystarczy włączyć do diety produkty solone np. kiszonki, sery, oliwki itp. Nie ma potrzeby dosalania posiłków dzieciom po ukończeniu 1 roku życia.

Żywienie dzieci w wieku 1-3 a neofobia żywieniowa

Okres od 1. do 3. roku życia dziecka to czas intensywnych zmian nie tylko pod względem rozwoju fizycznego, ale również żywienia. Dzieci w tym przedziale wiekowym przechodzą z etapu niemowlęctwa do okresu przedszkolnego, co wiąże się z koniecznością wprowadzenia bardziej zróżnicowanych pokarmów do ich diety. Jednakże w tym okresie często możemy napotkać na pewne wyzwania, takie jak neofobia żywieniowa. Neofobia żywieniowa to termin odnoszący się do strachu lub oporu wobec próbowania nowych pokarmów. Dotyka ona często dzieci, zwłaszcza w wieku przedszkolnym. Neofobia może przejawiać się poprzez odmawianie jedzenia nowych potraw, a także niechęć do zmiany ulubionych posiłków. Więcej na ten temat przeczytasz w artykule: Neofobia żywieniowa u dzieci